Sağlık Pusulası Programında 20 Kasım Dünya KOAH gününe dikkat çekmek için gününe özel hazırlanan yayında KOAH hakkında bilgiler veren Prof. Dr. Arzu Yorgancıoğlu gelirini Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’nin “Bir Işık'ta Siz Yakın” projesine aktardığı “Arzu'nun Mutluluk Reçeteleri” kitabını da izleyicilere hediye etti. Yan akademik dalı aşçılık olan Yorgancıoğlu’nun yazdığı yemek tarifleri kitabı sosyal medyadan programa yorum yapan ilk ve son izleyiciye hediye edildi.

"MUHAKKAK BU KİTABI ELİNİZİN ALTINDA BULUNDURUN"

Programın açılış konuşmasını yapan Prof. Dr. Talha Müezzinoğlu “Her zaman olduğu gibi sağlık pusulasında sizlere sağlık konularında doğruları ve gerçek bilgileri aktarmayı planladığımız bu programımızda da nefesimizin değerini anlamak için Arzu hocamızı konuk ediyoruz. Arzu hocam aynı zamanda kendisi belgeli, sertifikalı bir aşçılık uzmanıdır ve kendi kitabı var. Bugün sizlere onu hediye edeceğiz. Değerli doktorumuz Arzu Yorgancıoğlu kendisi zaten aynı zamanda kendi akademik mesleğinin dışında Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi aşçılık bölümü mezunu. Mezun olduğu bölümden sonra kitaplar yazdı. Üç tane kitabı var. Bir tanesi de “Arzu'nun Mutluluk Reçeteleri” Bu kitap merak ettiğimiz, öğrenmek istediğimiz yemek tariflerini anlatan bir kitap. Programımızın sosyal medyadaki yorum kısmından soru ya da mesaj yazmak isteyen ilk ve son izleyicimize kitap hediye edeceğiz. Arzu'nun Mutluluk Reçeteleri. Yeni yemek tarifleri öğrenmek istiyorsanız muhakkak bu kitabı elinizin altında bulundurun.” dedi.

"100 KIZ ÖĞRENCİYE BURS VERİLDİ "

Kitabın gelirini Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’nin “Bir Işık'ta Siz Yakın” projesine aktardığını belirten Manisa Celal Bayar Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilimdalı Uzmanı Prof. Dr. Arzu Yorgancıoğlu bu gelirle 100 kız öğrenciye burs verildiğini söyledi. Yorgancıoğlu “Ben Celal Bayar Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak çalışıyorum. Oldukça eski bir göğüs hastalıkları uzmanıyım. Alanımda mesleki uzmanlık derneklerinde, uluslararası uzmanlık derneklerinde görevlerim var. Dünya Sağlık Örgütü'nde çalışıyorum. Avrupa Parlamentosu'nda çalışıyorum. Amaç hep akciğer sağlığını korumak ve geliştirmek. Hepsinden değerlisi bence bu kitap. Çünkü bu kitabın büyük geliri, tamamen geliri bizim kız öğrencilerimize, okuyan kız öğrencilerimize gidiyor. O yüzden bu kitabı alıp etrafınızda da dağıtabilirsiniz. Her bir kitap yeni yetişmiş bir Türk genci demektir. Arzu'nun Mutluluk Reçeteleri kitabı. Değerli hocamız Talha hocamızın da söylediği gibi. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Bir Işık'ta Siz Yakın projesinde 100 üniversiteli kız öğrencimizi burs olarak gidiyor. Bu konuda katkı sağlamak isteyen izleyicilerimiz de bu kitaba ulaşabilirler.” dedi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilimdalı Uzmanı Prof. Dr. Arzu Yorgancıoğlu’nun soruları yanıtladığı programın satır başları şöyle:

KOAH NEDİR?

İnsanlar ben KOAH’ım demeyi yeni yeni öğrendiler. Çünkü kronik obstriktif akciğer hastalığının kısaltılmışı. Yani bu ne demek? Havayollarında müzmin tıkayıcı bir hava yolu hastalığı demek. Bu da havayollarında değişik tetikleyicilerin, değişik irritan dediğimiz maddelerin başta sigara olmak üzere yaptığı etkiyle havayollarında mikrobik olmayan bir iltihap oluyor. Bu iltihap nedeniyle kişilerin hem büyük havayolları hem küçük havayolları hem oksijen karbondioksit değişiminin yapıldığı alvol dediğimiz keseciklerde harabiyet oluşuyor. Ve bu harabiyet nedeniyle giderek nefes alamamaya başlıyorlar. Havayollarında darlık söz konusu. Böyle bir hastalık çok yüz güldürücü bir hastalık değil ama korunulabilir ve tedavi edilebilir bir hastalık. Yeter ki baştan tanıyı koyalım ya da insanların biz KOAH olmasını önleyelim. Yani koruyucu hekimliğin çok önem kazandığı bir hastalık bu. Çünkü istersek insanlar KOAH olmayabilir. Mesela Astım öyle değil. Astım'da genetik yük var. Mecburen öyle doğuyorsunuz. Ama KOAH tamamıyla tetikleyiciler, dış etkenlerle ortaya çıkıyor. O nedenle farkındalık yaratmak bu KOAH haftasında çok önemli.

SİGARA DIŞINDA DA FAKTÖRLER VAR

Sigara dışında da faktörler var. Yani %90 sigara suçlanıyor ama sigara içmeyen kişilerde de KOAH görülebiliyor. Ya da sigara içtim yıllarca KOAH olmadım diyenler de var. Ama öyle değil. Mühim olan yani hava yollarında bir irritan dediğimiz, oralarda tahriş edici bir faktörün olması. Bakın bu sigara olabilir. Hava kirliliği olabilir. Manisa'da çok yaşıyoruz çünkü. Hem iç ortam hem dış ortam hava kirliliği çok çok önemli. İklim değişikliğinin etkisi var. Şu günlerde çok sıkılıkla yaşadığımız. Bazı meslekler, çocukluk dönemi, biz eskiden KOAH’ı erişkin sigara içen erkeklerin hastalığı derdik. Yaşlı adam hastalığı. Yaşlı adam hastalığı sigara içecek. Ama gördük ki çok güzel çalışmaların sonuçları yayınlandı ki KOAH çocuklukta başlıyor. Bunu öğrendik. Çocukluk çağında çocuğun anne babadan sigaraya maruz kalması veya çocuğun alt sonlum yolu dediğimiz akciğer enfeksiyonu geçirmesi. Bu grup izlendi ve erişkin döneminde daha fazla KOAH oldukları ortaya çıktı.

ERKEN TANI VE ÖNLEMLER

Burada hem bir farkındalık yaratalım hem çocuklarımız için hem erişkinler ve özellikle sigara içenler için. Çocukluk döneminde ağır zatüre geçiren çocuklarda eğer anne baba evde sigara içmişse ve çocuk maruz kalmışsa bu çocukların diğer yetişkinlere göre daha erken dönemde solunum ölçümleri öneriliyor ki yakalamak için. Çünkü öyle bir dönemde yakalarsak yakalama şansı var çocuğun kendi yaşıtlarını ama onu kaçırırsak KOAH’a doğru gidiyor. O nedenle çocukluk döneminde solunum yolu infeksiyonu geçiren çocuklar ve sigara maruziyeti varsa mutlaka onların erişkin dönemine gelmeden önce akciğerlerinin ölçülmesi lazım. Bu ölçüm çok basit bir metot. Yani çok bilgisayarlı kompleks aletlerimiz de var bizim üniversitemizde olduğu gibi. Çok basit minik portable cihazlarımız da var. Bunlarla nefesinizi ölçün diyoruz. Biz özellikle KOAH gününde zaman zaman işte alanlarda çadır kurup burada solunum fonksiyon testi ölçümleri yapıyoruz. Eğer sigara içici bir kişiyseniz ya da bir maruziyetiniz varsa lütfen gelin nefesinizi ölçtürün. Sağlık kurumlarında olabilir ya da böyle farkındalık zamanlarında olabilir. Nasıl şeker ölçtürülüyor, tansiyon ölçtürülüyor. Nefesini de ölçümü mümkün. Bunu yaparlarsa çok daha erken yakalanabilir. Hatta önlemekten bahsettik. Sigara içti bir kişi diyelim. Öksürüyor, balgam çıkarıyor ama henüz daha nefes darlığı yok. İşte o kişiye biz sigarayı bıraktırırsak veya başka maruziyeti var ve bunu önlersek o kişi KOAH olmuyor. O nedenle burada çok önemli korumak. Hem çocuklarımıza hem erişkinlere.

KOAH’IN EVRELERİ VAR

Tabi evreler 1-2-3-4 diye gidiyor. Tabi ki rakam yükseldikçe evre ağırlaşıyor. Bu ne demek? Daha fazla nefes darlığı oluyor. Daha fazla semptomu oluyor hastanın. Sonun fonksiyonunu ölçtüğümüz zaman daha düşük vuruyoruz. Ve de KOAH atığı diye geçen ataklara daha fazla maruz kalıyor bu hastalar. Ve her atak solunum fonksiyonlarında bir azalmaya neden oluyor. O yüzden biz hastalarımızın atak geçirmesini de önlemek istiyoruz. Verdiğimiz tedaviyle atak geçirmemesini sağlamaya çalışıyoruz. Evreler giderek tedavi yapılmazsa, düzgün yapılmazsa, hekim-hasta işbirliği olmazsa, hasta sigarayı bırakmazsa ilerliyor KOAH ve ağır evreye geliyor. İşte o zaman solunum cihazlarına, oksijene bağlı hale gelebiliyor hastalarımız. Sigara içen hastaların kronik bronşit oldukları, hafif amfizem oldukları evreler var. Henüz sonun fonksiyonları normal. Burada yakalarsak önlüyoruz. Yine hafif olanlarda da eğer erken tedavi başlarsak, bunlar da sağlıklı bir birey boyutuna olmasa da yine kendilerinin en iyi düzeylerine gelebiliyorlar.

BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bu belirtiler aslında bizim non spesifik dediğimiz, yani özel belirtiler değil. Herkeste sigara içenlerde görünen öksürüp balgam çıkarma. Kişi öksürüp balgam çıkardığı için gitmiyor hekime. O nedenle zaten geç tanı konuyor. Sigara içen veya bir maruziyeti olan öksürüp balgam çıkaran kişilerin mutlaka nefesini ölçtürmesi lazım. İşte gelecek göğüs hastalıklarına veya diğer sağlık kuruluşlarında da olabilir. Biraz ciğer filmi çekilecek, nefes ölçülecek. Ondan sonra bu şekilde tanıyı koyuyoruz. Tabii ki ayırıcı tanı yapmamız gerekiyor. Başka hastalıklar, kardiyak hastalıklarla da karışabilir. Ama solunum fonksiyon testi, film, bir takım kan tahminleriyle biz tanısını koyuyoruz hastalarımızın.

RİSK GRUPLARI NELERDİR?

Sigara maruziyeti çocuklukta olması, düşük doğum kilosu olması, akciğer enfeksiyonları geçirmesi, aşılamalarının olmaması çocukların. Çok çok önemli çünkü aşılama. Bunlarla zaten KOAH gelişimi. Mesela bir boğmacanın koaha neden olabileceğini biliyoruz. Çünkü akciğeri de tutuyor aynı zamanda. O nedenle bu enfeksiyonlardan korunma çok önemli. Erişkin dönemine baktığımız zaman sigaranın dışında tabii ki en belirgin neden o. Hava kirliliğine maruz kalmış. Özellikle kıyısal alanda hayvan dışkısı, biomas dediğimiz ısınan hatta o fırınlarda yemek yapan kadınlar ve sırtlarındaki çocuklar. Çok erken onun maruziyeti olabilir. Bunlar da hep KOAH için risk faktörleri. Düşük sosyoekonomik durum, iyi beslenmeme, egzersiz yapmama, düşük eğitim bunlar hep KOAH için aslında bir toplumsal sağlık sorunu KOAH. Yani biz bunları eğitime, sosyoekonomik duruma, hastaların bilgilendirmesine baktığımız zaman onların iyi koşullarda yaşamasını sağlarsak bu da çok önemli bir önleyici faktör olacaktır.

SİGARA İÇMENİN KOAH ÜZERİNDE ETKİLERİ NELERDİR?

Bir kere KOAH yapıyor. Onun dışında da bizim mesela pek çok hocamız bizim çünkü primer, birinci tedavimiz sigaranın bıraktırılması diye geçiyor. Çünkü sigaranın içindeki bir takım maddeler dokuda yıkım yapıyor. Ve bizim aslında bu yıkımı tamir eden mekanizmalarımız var. Sigara onları da inhibe ediyor. Yani hem yıkıyor hem tamiri de engel oluyor. O nedenle hasta sigara içmeye devam ediyorsa bizim ilaçlarımız çalışmıyor zaten. Bu nedenle birinci sıraya sigara bıraktırma geliyor. Medikal bir takım inhaler tedavilerimiz var onları konuşacağız herhalde. Onlardan da daha iyi olarak ömrü uzatan bir bu söylediğim atakları azaltan en önemli faktör. O nedenle KOAH hastamız sigarayı bırakmadan tedavi olabilmesi mümkün değil.

“SİGARAYI BIRAKMAK İÇİN YARDIM ALIN”

Bizim sigara bırakma polikliniğimiz var. Biz bunu bir hastalık olarak kabul ettik ki poliklinik açtık bunun için. O yüzden yalnız başına bırakamamak çok normal. Bıraktığınız tekrarı olması çok normal. Çünkü çok güçlü bir bağımlılık. Sizin üzerinizde bir bağımlılık var. Bir fiziksel ve psikolojik bağımlılık var. O nedenle o fiziksel bağımlılığı ortadan kaldırmak için biz bir takım ek katkılar yapıyoruz. Mesela nikotin replasman, nikotin yerine koyma tedavisi veriyoruz bazı gereken hastalara. Bir polikliniğe lütfen başvurun. Başvurduğunuzda sizin sigara içme düzeyiniz önce bir testle ortaya konuyor. Eğer çok yüksekse o zaman mutlaka yardım almanız gerekiyor veya replasman almanız gerekiyor. Bir de aynı zamanda sigaradan, tiksindiren, ağızdan alınan haplarımız var. Bir dönem Sağlık Bakanlığı bunu ücretsiz olarak dağıtmıştı. Sanıyorum yenilerde yeniden olacak. Çok katkısı oluyor. Yardımla bırakmanız lazım. Bir psikolog desteğinde bırakmamız lazım. Hakikaten bir kokainden yüksek bağımlılık yapıyor. O nedenle çok hak veriyorum içenlere. Bırakamadıklarına da çok hak veriyorum. Ama gelin biz size yardım edelim.

ÖLÜM RİSKİ YÜKSEK Mİ?

Biz 2000'li yıllarda Dünya Sağlık Örgütü ile bir seferberliğe girdik. Sağlık Bakanlığımız ile birlikte. GUARDS dediğimiz bir proje. Bunun nedeni, bu projenin yapılmasının nedeni, Dünya Sağlık Örgütü 2000'leri yıllara gelirken dünyadaki bütün hastalıklardan ölüm nedenlerine baktı. Kanserler dahil olmak üzere bütün ölüm nedenlerinde tıbbın tanı ve tedavi imkanlarının gelişmesi, düşüşü var. Hatta her an kanserlerin bazıları plato çiziyordu. Ama KOAH şöyle gidiyordu. Onun üzerine bütün ülkelere Dünya Sağlık Örgütü KOAH'la seferberlik başlatın dedi. 2000'li yıllarda dünyada dördüncü öldüren nedendi bütün hastalıkların içerisinde. Ve öyle bir hızla gidiyor ki bu belli bir yıl sonra artık üçüncü nedene yükselecek. Bizim ülkemizde o zaman bile üçüncü nedendi KOAH. O inmeler, kardiyomasküler olaylardan sonra. Üçüncü sırayı KOAH, KOAH öldürüyor. Sadece öldürmüyor, süründürerek öldürüyor. Şimdi biraz daha destek olabiliyoruz. Biraz daha yaşamlarını uzatıyoruz bu hastalarımızın. Çok güzel tedavilerimiz, desteklerimiz var. Ama yine de hakikaten soluk alamamak çok önemli bir şey. Yaşam kaliteleri çok düşük oluyor bu hastalarımızın maalesef.

KOAH ATAKLARI NASIL ANLAŞILIR

Bizim temel hedefimiz o kadar iyi bir tedavi yapmalıyız ki hastamıza atağa girmesin, kriz geçirmesin. Ama ne yaparsak yapalım. Veya tedaviyi aksattığı zaman veya bir viral enfeksiyon özellikle virüs enfeksiyonları çok tetikliyor KOAH ataklarını. KOAH aynı zamanda bizim komorbide dediğimiz başka hastalıklarla da birlikte oluyor. Birlikte görülüyor. Kardiyovasküler hastalıklar bunun başında. Şimdi ikisi ayrı ayrı farklı oranlarda öldürürken ikisi bir arada olduğu zaman ikisinin de ölüm şeyi artıyor. Sinerjik bir etkisi var. O nedenle KOAH'ı olan kardiyovasküler hastaları daha çok ölüyor. Kardiyovasküler hastalık altı KOAH olanlar da daha fazla etkileniyor. O nedenle o hastalıklardaki bozulmalar da KOAH atağına neden olabiliyor. Zaten biz bunun eğitimini yapıyoruz hastalarımıza. Ne zaman atağa girdiğini anlayacak. Yani var olan semptomlarının daha şiddetlenmesi, hastanın kendini iyi hissetmemesi, hava açlığının daha belirgin hale gelmesi. Biz o zaman hangi ilacını fazlalaştıracak, ne kullanmaya başlayacak. Her sıkışmada da gelmesin hastaneye. Onu da istemiyoruz. Ama hastaneye geldiği zaman belli bir testlerimiz var. Atağın ağırlığını da tespit ediyoruz. Gereken hastalarımızı yatırıyoruz. Bazı hastalarımıza gerekirse eve oksijen tedavisi veriyoruz. Eve nebulizatör dediğimiz bu buharla ilaç tedavileri veriyoruz. Veya entübasyondan önceki evre olan maske ile basınçlı solunum cihazlarımız var. Bazı hastalarımıza bunları öneriyoruz. Bunlarla evde nöbetlerini, ataklarını halledebiliyorlar. Ama olmazsa tabii ki bize geliyorlar.

TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?

OAH için bizim yapmamız gereken bu havayollarındaki hasar nedeniyle nefes verirken hepimiz bir aşamada havayollarımız kapanır. Yani içeride bir takım hava kalır. Normaldir bu fizyolojiktir. Ama bu kişilerde yapılarda yıpranma olduğu için elastik yapı kaybı söz konusu olduğu için havayolları erkenden kapanıyor. Yani içerideki havayı boşaltamadan kapanıyor. Ve bunlar şişkin akciğerlerle nefes alıyorlar. Yani bunu deneyebiliriz. Seyircilerimiz de yapabilir. Mesela bir nefes alın lütfen. Vermeyin. Tekrar alın. Vermeyin. Tekrar alın. En son ne kadar azalabildiniz? O insanlar öyle şişkinlikle nefes alıyorlar. O nedenle yapacağımız en önemli tedavi bronkodilatatör, bronşgenişletici ilaçları verip o içerideki havayı boşaltmak istiyoruz. Boşalttıktan sonra bütün oksijenlenme yerine geliyor. Bu medikal tedavimiz. Onun yanı sıra rehabilitasyon çıktı. Solunum hastalıklarında rehabilitasyon. Eskiden fizik tedavicilerin hepsini yaptığı rehabilitasyondan farklı bir şey bu. Promener rehabilitasyon. Kliniğimizde var bu hizmetimiz. Bu hastalarımıza nasıl nefes alacaklar? Göğüs kasları nasıl kullanacaklar? Nasıl öksürecekler? O içerideki havayı nasıl boşaltacaklar? Nasıl beslenecekler? Tüm bunları öğretiyoruz eğitimle. Bizim hatta belki bizleri izliyorlardır şu anda. Koah atletlerimiz var. Çok fit durumdalar artık. O kadar güzel. Eskiden çünkü bunlar hareket etmeye korkan insanlar. Şimdi bizde yürüme bandına çıkıyorlar. İşte barfiksler çalışıyorlar. Ve şu anda çok çok iyi durumdalar.

BESLENME NASIL OLMALI?

Sağlıklı beslenmenin her insan için olan türü KOAH hastalarımız için de yeterli. Ama bizim bazen kandaki karbondioksit düzeyi yüksek olan ve hep bununla gezen kronik hiperkaplik dediğimiz hastalarımız var. Bunlara biraz karbonhidrattan kısıtlı diyet veriyoruz. Protein miktarını seviyoruz. İyi protein alsınlar ki kasları olsun hastanın. Yağını da belirli bir oranda veriyoruz. Az az ve sık sık beslenme. Çünkü beslenme de başlangıçta bir efor gerektiriyor bu hastalarımız için. Kendi kendine yemeğini yiyemeyen bile hastalarımız var. O nedenle az az hem gastrointestinal sistemi şişirmeyecek, gaz olmayacak. Çünkü o gazın baskısı da onların solunumuna etkiliyor. Kabız olmamaları gerekiyor. Her türlü meyve sebzeden, çok fazla ek gıda saplanan soranlar oluyor. Yani onun için çok özel bir önerim olmayacak. Ama sağlıklı beslenmek, temiz havada olmak, egzersizi yapmak bunlar çok yeterli diye düşünüyorum. İyi uyku. (Haber Merkezi)