Heisenberg’in belirsizlik ilkesi çok ünlüdür. Bir kutuya kedi koyun. Kedi kutuya girerken canlıdır. Ama kutuyu açtığınızda kedi ölmüş müdür veya canlı mıdır açmadan bilemezsiniz. Yani kedinin kutuya konuluşu ile kutuyu açtığınızda arada geçen kutunun içindeki olanı bilemezsiniz. Ancak sonucu gözlemleyebilirsiniz. Canlı mı, ölü mü? Kuantum fiziği de aynen böyledir. Başlangıç ile sonu gözlemlersiniz ama bu ikisinin arasındaki geçen zamanda milyarlarca olasılık vardır. Bunları ancak tahmin edersiniz. Doğru ya da yanlış.
*******
Evren bir kuantum bilgisayardır ve beyniniz de öyle. İkili tabana göre çalışmaz. Yani bir sıfır veya doğru yanlış tekniği ile çalışmaz. Birçok teknikler ve yollar kullanır. Düşünceleriniz bir nevi kuantum bilgisayar tarafından üretiliyormuş gibi. Yazgılarınıza hakim olmak için düşünürsünüz. Düşüncenin hızının ışıktan daha hızlı olduğu söyler fizikçiler. Yaklaşık 3 milyon km./sn. yani sizin beyniniz v-evren gibi çalışır.
*******
Bugünün ekonomisi de aynen böyle çalışıyor. Buna nöro finans veya nöro ekonomi de diyebilirsiniz. Yani alınan bir ekonomik veya finansal karar ile bunun ne şekilde sonuçlanacağı bilinse bile başlangıç ile son arasında neler olacağı tahminlere kalmıştır. Ekonomide bir kuantum felsefesi ile çalışır ve değişkendir. Böyle olacak dersiniz ama olmaz. Neden? Çünkü birçok insan davranışı, beyinleri ve düşünceleri devrededir. Onların ne yapacaklarını bilemezsiniz. Düşüncelerini okumanız gerek. Ancak tahmin edebilirsiniz. Hani Alan Greenspan’ın meşhur lafı gibi: Ekonomide tahmin yapmak yazı tura atmaya benzer.
*******
Dünya bir üretim krizinden geçiyor. Covid sonrası tüm dengeler bozuldu. Covid başlarken bunun sona erişinin bu üretim krizini doğuracağını ekonomistler biliyor ve söylüyorlardı. Sıkıntı olacak. Ama hangi sektörlerde ve nasıl oluşacağını ancak tahmin edebilirlerdi. Kimi doğru tahmin yaptı. Kimi yanlış. Önümüzde boyanmış bir duvar vardı. Ama boya silinince gerçekler ortaya çıktı. Yani takke düştü kel göründü. Tarımda, petrolde, elektronikte, taşımacılıkta. Birçok sektör durduğu için stoklar eridi ve tekrar çalışmaya başladığında neyin ne kadar olması gerektiğini Covid sonrası anladık. Yani tahminler vardı ama sonuçlar farklı oldu. Çünkü kuantum ekonomi devrede idi. Ve gelecekte de böyle olmaya devam edecek. Çünkü dünya artık kuantum felsefe ile yürüyor. Tahminler ve olasılıklar var ama sonuç oluşunca anlayabileceğiz. Doğru tahmin için gayret ediniz. Saygılarımla…